18 septembre 2024
Votre chronique en Occitan proposée par Felip Reig "Lis Ermas" sur Radio Nîmes.
Rendez-vous sur le 92.2 ou sur radionimes.fr tous les mercredis à 6h00, 13h30, 19h00.
-------------------------------------------------------------------------------------
BROVO 2
Bràvis ami, bèn lou bon-jour en tóuti, emé lou plasé grandaras de vous retrouba. Dóu 5 au 8 d’avoust 2024 nous gandiguerian dins lou païs aut dóu despartamen de Var pèr counmemoura l’anniversàri cinquanten dóu despart di darrié vilajan de Bròve, un vilajoun de pastre. Ço que mandè lou le d’aquest vouiage es un libre escri pèr un felen d’un Brouvesian, Deidié Mir, publica pèr l’editour albigés « Edite-moi » e que soun titre es Leis Inaudibles que Deidié Mir ié recampo de temouniage d’ancian vilajan de Bròve…
Alor, coume se capitè qu’en 1974 li darrié Brouvesian fugèron foro bandi de soun vilage ? La responso es doublo. Premié, lou gouvèr voulié istala lou camp militàri de Canjuers. Trento-cinq milo eitare èron counsacra à ‘n pouligone de tir e à d’eisercice e manobro militàri. Segound, en paralèle d’acò, pèr l’encauso de la voulounta dóu gouvèr de regroupa à Draguignan tóuti lis escolo d’aplicacioun de l’artiharié franceso.
Desempièi 1873, d’aquéu proujèt de camp militàri se n’en parlavo pas qu’à la chut-chut dins li burèu de la surfàci plano dis elegi dóu gouvèr. Pamens en 1954, se n’en parlè pèr lou premié cop dins lou vilage. Aquel afaire, que durè mai de vint ans, venguè pièi ‘no istòri d’ipoucrisìo, de messorgo, d’interès particulié e d’enfluènci poulitico. Quand i’avié d’eleicioun, loucalo vo naciounalo, entre dous tour se diguè tout e lou countràri. Acò empachè pas que lou decrèt d’utilita publico fuguè publica lou dès-e-sèt de setèmbre 1964. Dins l’entre-vau, lou prés dóu founsié aumentè e i’aguè ges de reevaluacioun bèn talamen qu’emé l’argènt dispounible se poudié croumpa pas que trento-nòuv eitare mentre qu’èro previst de n’en croumpa vue cènt trento-sèt. Fau marca tambèn lou soustèn frejous de la presso, apoundre que la lèi sus l’esproupriacioun fuguè pas respetado, e falié teni targo i fàussi rumour e à la pressioun de l’armado. Ai ! las, lou 4 d’avoust 1970, Bròve fuguè barra amenistrativamen de la carto geougrafico. Au mes de desèmbre 1970, lou menistre dis armado aguè ‘no fraso bèn malurouso que faguè mounta lis arcaneto de la coulèro, ço diguè l’istourian Alan Constanzo : fraso de M. Debré.
Lis causo anèron sèmpre mau enjusqu’au 6 de jun 1974 que li darrié Brouvesian recebèron tóuti un avis d’esproupriacioun souto tres jour. La vèio, l’armado coupè l’aigo e l’eleitricita dins tóuti lis oustau. Avans que de parti li Brouvesian avien de douna la clau de soun oustau au courounèu de l’armado. D’ùni lou pousquèron pas faire e mandèron sis enfant. Lou 8 d’avoust 1974, li gràndi manobro coumencèron… Brove venguè un vilage pèr li trèvo. Meme li mort fuguèron leva dóu cementàri… Fuguè un crebo-cor pèr li darrié Brouvesian de se leva dóu siéu e d’abandouna touto uno vido. Un glàri mourtau envahiguè li cor e pèr long-tèms. En 1977, Pèire Pélissier, istourian de Bargemoun, evouquè dins un filme dóu titre epounime Un païs estripa, un vilage que venguè un desert, emé d’oustau dis uei creba, leissa au pihage, avans que de s’afoundra.
Pendènt quatre journado, à la debuto dóu mes d’avoust, d’espousiciun, de filme, d’óumage e de counferènci fuguèron ourganisa dins li vilage proche, à la Bastido vo à la Roco-Eslapoun mounte forço mounde venguèron. De-segur que i’a pas rèn pèr ramplaça li foutò, escouta li counferènci e vèire li filme que son esta realisa.
Lou darrié jour, erian mai de cènt persouno pèr vesita lou vilage de Bròve. Pèr aquéli que descurbien lou vilage de pastre pèr lou premié cop, soun cor se sarrè d’à mesuro que se sarravon dis oustau afoundra. Tre arriba, faire la mesuro dóu desastre venguè poussible e lou mau-cor nous prenguè. Li tèule, li bèlli pèiro, li capitèu, li menusarié, tout es esta rauba. Memamen li campano de la glèiso que s’èron teisado pèr tout e jamai s’envoulèron. Li retroubèron dins uno broucanto à tres cènt kloumètre de Bròve. Ah ! Bròve, quau t’a vist e quau te vèi…
Verai, l’assouciacioun Ancian e Ami de Bròve faguèron un travai menimous e l’óumage fuguè à l’autour de l’emoucioun. Adreissan nòsti gramaci calourènt à Lilou Bron Montaland, la presidènto d’aquelo assouciacioun. Sus lou camin dóu retour avian d’image escrincela dins lou cor. Se falié leva d’aquelo encountrado mounte avèn leissa forço ami. Pamens aquest jour d’aqui, iéu tambèn venguère un enfant de Bròve. Soulide.
Aro la crounico es acabado, vous doune rendès-vous la semano venènto. D’eici aqui, avanças d’un pas lèri e pensès-ié i Brouvesian. Vous brassège amistousamen. Brave mounde adissias !
felip
