LIS ERMAS PAR FELIP REIG SUR RADIO NÎMES - BATISTO BONNET

30 avril 2025
Télécharger le podcast

Votre chronique en Occitan proposée par Felip Reig "Lis Ermas" sur Radio Nîmes. 

Rendez-vous sur le 92.2 ou sur radionimes.fr tous les mercredis à 6h00, 13h30, 19h00.

-------------------------------------------------------------------------------------

BATISTO BONNET
Brave mounde, bèn lou bon-jour en tóuti… Lou 5 d’abriéu 1925, à l’espitau de Nime, s’amoussè Batisto Bonnet, escrivan prouvençau de Bello-Gardo. I’a gaire mai d’un an, un coumitat se creè dins la viloto gardeso dins la toco de celebra coume se dèu l’anniversàri centen de la despartido d’aquel ome de l’astrado particuliero. En terro d’Argènço, Bello-Gardo, viloto de quàsi vue milo amo, acroco sis oustau sus la costo acagnardido de la colo dóu castèu e se trobo à la flour de camin d’Arle, de Sant-Gile, de Nime e de Bèu-Caire. Es aqui, dins aquèu rode que nasquè lou 15 de febrié 1844 Batisto Bonnet, lou tresen d’uno fratrìo de cinq enfant. Soun paire Jaque que ié disien Jóusè, escais-nouma Salumè èro sourti d’uno famiho arlatenco. Èro emplega pèr la coumpagnìé dis Aigo de Bèu-Caire. D’efèt, li viloto de Bello-Gardo e Sant-Gile èron acanalado ja en 1840. Pamens dins soun livre Dins li piado d’un pacan, Bernat Giély nous dis que lou dous de nouvèmbre 1840 Rose desboundè e petè si restanco e lis aigo s’espandiguèron dins la plano de Bello-Gardo. Acò se proudusié tourna-mai un an après, en 1841. Aquélis auvàri à de-rèng atrivavon li terraire de touto meno que se voulien louga. Arribavon à moulounado e dintre éli, i’avié Jóusè Bonnet que leissè si gènt en Arle e plantè caviho à Bello-Gardo pèr essarta li bartas, seca li palun, cava li roubino e aubourra li levado. Jóusè s’afoulastriguè pièi d’uno chato, Angelico Bertet, la Berteto, e tóuti dous se maridèron au mes d’óutobre 1836. D’aquelo unioun nasquèron cinq enfant e Batisto que sa maire l’escais-noumè Brisquimi fuguè lou tresen. Batisto dira qu’encò siéu, si gènt èron paure d’argènt e riche d’amour. Plus tard, Batisto que s’èro fa ràfi dins un mas tirè ‘no marrido baloto e partiguè faire soun service arma en 1865 en Africo, à Sidi-Bel-Abès. D’aquéu tèms, coume l’escriguè Bernat Giély, la requisicioun di sóudat se fasié en metènt la man au saquet e la toco èro de tira lou bon numérò. Un cop tourna au siéu, lou 18 de janvié 1868, couneiguè pas qu’un court repaus e fuguè moubilisa pèr la guerro contro la Prusso. Fuguè nafra pèr un esclat d’aubuso e manda à l’espitau de Jounvilo-lou-Pont pèr i’èstre sougna d’ounte l’enmandèron vers l’espitau militàri de Mount-Martre à Paris.
À soun retour sis coumpagnoun d’armo lou counvidèron de tourna à Paris. Tenié targo quàuqui tèms, pamens en tenènt comte de ço que la vido venguè à Bello-Gardo, en fin finalo partiguè pèr un eisil de trento-sèt an. N’aproufichè pèr aprene à escriéure dins sa lengo maire après que descurbiguèsse Mirèio de Frederi Mistral. Sa vido à Paris l’embelinara, proche Anfos Daudet e es de dire qu’aquelo vido souleto s’ameritarié un desvouloupamen, qu’ai ! las lou poudèn pas faire aqui. Pamens Batisto Bonnet se boutè à escriéure, d’abord en francés, e couneiguè la glóri e rescountrè Ano Gros qu’èro à abali sa fiho nascudo en 1870 e que venguè sa councubino. Veguè pièi lou darrié badai de soun paire en 1874.
Adounc, es aquel ome que lou Coumitat dóu Centenàri de Batisto Bonnet bello-garden ounourè en presènci de forço mounde souto la presidènci dóu capoulié dóu Felibrige En Paulin Reynard. La journado coumencè au cementàri davans lou toumbèu dóu ràfi-pouèto em’un moumen de fervour et de reculimen pertoucant. Nous gandiguerian pièi tóuti à la salo dis Dous Mounde au cèntre dóu vilage gardés pèr l’inaguracioun de l’espousicioun alestido pèr li pichòti man ourganisarello. Uno fin de matinado esmouvènto mai-que-mai emé la presènci d’enfant que presentèron en prouvençau un tèste de l’autour e que se boutèron à canta lou Cant de la Coupo d’un biais de requisto. Dins la salo un esperit de respèt, d’amista, de simpliceta e subre-que-tout d’autenticita, sentimen ispira pèr lou percours de vido de Brisquimi, nous envertouiè. Bregido Guitton, souto-direitriço dóu Cèntre de lesé avié ourganisa un councours de dessin emé lis enfant que n’a la cargo, d’enfant autisto e qu’an de proublèmo sicoumoutour. Uno resulto remirablo que recoumpènso un travai de trío. À la debuto dóu tantost, à la Salo di Sourso, lou majourau Bernat Giély, cap-redatour dóu journau Prouvènço d’Aro e Tricío Dupuy que n’es la direitriço presentèron uno counferènci à l’entour de Batisto Bonnet, sa vido e soun obro, tout acò pèr lou menut. Aquelo coumunicacioun fuguè engirouflado di danso di chatouno de l’Escolo d’Argènço beilejado pèr Patricia Disset, e la musico estrambourdanto fuguè eisecutado pèr uno colo de musician talentuous emé li majourau Dàvi Ribes e Anoliso Chevalier, Gui Disset e d’autre que, pecaire, n’en counèisse pas lou noum. L’ensèn dounè ‘no coulour que fasié ounour au bèl escrivan que fuguè Batisto Bonnet e soulide qu’aguerian bono-di lou travai coumpli pèr Doumenico Trinquier, Bernadeto Vidal e Jan Delpierre uno journado di bello. Osco ! en longo-mai.
Aro la crounico es acabado. Vous doune rendès-vous la semano venènto. D’eici d’aqui, tenès-vous fièr e gaiard. Vous brassège amistousamen. Brave mounde adissias !
Felip